Titel lezing: ‘Een Amerikaans element’ – Society-portrettiste Thérèse Schwartze en het land van de onbegrensde mogelijkheden
Door: Cora Hollema, auteur & biograaf van Thérèse Schwartze
Wanneer: donderdag 25 april 2024
Waar: Theater De Luifel, Herenweg 96, 2101 MP Heemstede
Tijd: 14:30 – 16:30 uur (met pauze)
Kosten: € 12,50
De Amsterdamse schilderes Thérèse Schwartze (1851-1918) was tijdens haar leven een gevierd portrettiste die talent en een grote technische vaardigheid koppelde aan een buitengewoon zakelijk inzicht. Zij wist de negentiende-eeuwse vaderlandse beau monde en het koningshuis met on-Nederlandse allure in beeld te brengen en verdiende daar miljoenen mee.
olieverf op doek, 175.3 x 198.5 cm. Utrecht, Centraal Museum (detail)
Van cruciale betekenis was de opvoeding en training die zij van haar vader kreeg, de portretschilder Johann Georg Schwartze (1814-1874). Een echte ‘wereldburger’, geboren in Amsterdam uit Duitse ouders, maar opgegroeid in Philadelphia. Als een soort ‘tennisvader’ drilde hij Thérèse vanaf haar 5e jaar in het vak met de expliciete opdracht om kostwinner te worden. Dit was hoogst ongebruikelijk in een tijd dat vrouwen uit de middenklasse geacht werden te trouwen en te leven van het inkomen van hun man.
De levenshouding die hieraan ten grondslag gelegen heeft, lijkt mede bepaald door de familie-achtergrond van de Schwartze’s: een van ondernemende migranten in Nederland, Duitsland en Amerika. Een sterke wil om te slagen ook in zakelijk opzicht, en het rekening houden met de mogelijkheid van zowel succes als faillissement zijn hierin bepalende elementen.
“Door haar vader was er in haar karakter een Amerikaans element: zij deed alles op grote schaal en had een zekere durf, die Hollanders over het algemeen niet hebben. Ik wees haar in de laatste jaren in Laren eens met spijt een mooie oude boerderij aan, die afgebroken zou worden. ‘Koop haar dan’, zei ze doodleuk, ‘dan kan je haar laten staan’”. Deze karakterisering van Schwartze is een observatie uit de eerste hand van een tijdgenote: de schilderes Wally Moes (1856-1918).
De kosmopolitische achtergrond van Thérèse Schwartze droeg eens te meer bij aan haar internationale reputatie die zij vestigde met talloze tentoonstellingen en opdrachten in heel Europa en de Verenigde Staten.
De schijnbaar moeiteloze virtuositeit van de vaak geflatteerde, elegante portretten leidde in het sobere Nederland tot flink wat kritiek. Ook haar actieve rol in het publieke, bestuurlijke en culturele leven en de hoge prijzen die zij kon bedingen lokten reacties uit. Niettemin wist zij haar status van veelgevraagd portrettiste van de elite tot aan haar dood in 1918 te bestendigen.
En zij werd een voorbeeld voor een generatie vrouwelijke schilders na haar, met name voor de Amsterdamse Joffers, onder wie haar nichtje Lizzy Ansingh (1875-1959).
Curriculum Vitae van Cora Hollema
Drs Cora Hollema socioloog, tentoonstellingsmaker, publicist, studeerde af op leven en werk van de Noors-Nederlandse zeeschilderes Betzy Akersloot-Berg (1850-1922). In 2021 publiceerde zij de Engelstalige monografie Thérèse Schwartze, Painting for a Living en was curator van de tentoonstelling Thérèse Schwartze – haar klant was koning in Museum Paul Tetar van Elven in Delft. Boekrecensie in Artnet 2022: ’10 Essential New Books on Women Artists to Add to your Bookshelf Now‘. Als Schwarte expert werd Cora Hollema een vraagbaak voor internationale musea en veilinghuizen. www.thereseschwartze.com
