Praktische informatie lezing ‘Naar het leven getekend’
Datum: donderdag 13 april
Tijd: 14:30 – 16:30 uur (met pauze)
Door: Thera Folmer-von Oven
Waar: Theater De Luifel – Herenweg 96 – 2101 MP Heemstede
Kosten: € 12,50
Aanmelden en veilig betalen via iDeal: druk op onderstaande blauwe knop
Wie het over Rembrandt en zijn tijdgenoten heeft, denkt in eerste instantie aan schilderijen. Maar het gros van deze meesters heeft ook tekeningen gemaakt. Die zijn veel minder bekend omdat zij zijn opgeborgen in prentenkabinetten en privéverzamelingen. Dat is jammer, want de schilderkunst is nauw verbonden met de tekenkunst. In deze lezing gaat Thera Folmer-von Oven, oud-conservator van een belangrijke particuliere verzameling – in op de rol van de tekenkunst, de verschillende technieken, de functie van tekeningen en het verdiepende inzicht dat het geoefende kijken met zich meebrengt.
Tekenen is de eerste stap
Het leren tekenen was een essentieel onderdeel van de opleiding tot schilder. Volgens Karel van Mander, die een leerboek voor kunstenaars schreef, was de tekenkunst de ‘vader’ van de schilderkunst (Schilderboeck, 1604). In het atelier van de meester kregen de leerlingen dagelijks les in tekenen. Eerst naar voorbeelden in het platte vlak zoals prenten, dan naar driedimensionale voorbeelden en tenslotte naar naaktmodel. Van Rembrandt en zijn leerlingen zijn tekeningen bewaard gebleven waarin te zien is hoe het eraan toe ging in zijn atelier. Daaraan wordt in deze lezing uitgebreid aandacht besteed.
Ongesigneerd kunstwerken
Ook na hun leertijd bleven schilders dagelijks tekeningen maken. Hierin lieten zij hun gedachten de vrije loop en onderzochten zij wat zij in hun hoofd hadden: de compositie, lichtinval en houding van de figuren. Tekeningen werden op papier gemaakt, meestal wit maar soms ook gekleurd, in krijt, pen en penseel. De tekening was het oefenterrein en de vrijplaats van ideeën. Soms kan men in opeenvolgende stadia, van ruwe schets tot gedetailleerde voorstudie, volgen hoe de kunstenaar tot het ontwerp voor een schilderij is gekomen. Dergelijke voorbereidende tekeningen waren werkmateriaal voor in het atelier en werden vrijwel nooit gesigneerd. Dat maakt het lastig om de tekeningen aan een bepaalde meester toe te schrijven. Maar er werden ook uitgewerkte tekeningen gemaakt die wel zijn gesigneerd. Het waren schilderijtjes op papier, soms zelfs ingekleurd, die voor de verkoop waren bestemd. Want ook in de 17de eeuw waren er al verzamelaars van tekeningen die er hoge bedragen voor neertelden.
Voor het eerst in Nederland
De aanleiding van deze lezing is de tentoonstelling van Nederlandse en Vlaamse tekeningen uit een Amerikaanse privéverzameling, die vanaf 18 maart te zien is in het Rembrandthuis. De collectie van Sheldon en Leena Peck bevat onder andere tekeningen van landschappen, genretaferelen en portretten van bekende meesters uit de Gouden Eeuw. Het echtpaar Peck had een speciale voorliefde voor Rembrandt, van wie zij niet minder dan vijf tekeningen wisten te bemachtigen. De topstukken uit hun verzameling worden hier voor het eerst getoond.
De hand van de meester
Meer nog dan een schilderij verraadt een tekening de hand van de meester. Je kijkt als het ware over zijn schouder mee hoe een bepaald idee ontstaat. De bestudering van de tekenkunst is het terrein van de fijnproever. Wie oog heeft voor detail, zal zich al snel laten meevoeren in de wereld van kunst op papier.