Praktische informatie lezing – Tegendraads en eigenzinnig – leven en werk van Suzanne Valadon
Door: Michiel Kersten
Wanneer: 24 april
Tijd: 14:30 – 16:30 uur
Waar: Theater De Luifel, Herenweg 96,
2101 MP Heemstede Kosten: 15
Aanmelden en betalen via iDeal: klik op onderstaande knop
Grootse tentoonstelling in Parijs In het Centre Pompidou is tot en met 26 mei het werk van Suzanne Valadon (1865-1938) in een groots overzicht. De tentoonstelling is het sluitstuk van de herwaardering voor haar werk die enkele decennia geleden is begonnen, en de laatste jaren een grote vlucht heeft genomen met overzichtstentoonstellingen in Metz, Kopenhagen, Philadelphia en Barcelona. In tegenstelling tot de grote stromingen in de kunst uit haar leven, zoals het kubisme, futurisme, abstractie, blijft Valadon de zichtbare werkelijkheid trouw. Zij schilderde vooral meisjes en vrouwen. Gekleed of naakt. Thuis, zittend op bank, zich afdrogend na een bad. Eigenzinnig en met geen enkele andere kunstenaar te vergelijken: openhartig, confronterend, uitdagend, maar zonder voyeurisme. De bravoure waarmee zij schildert en tekent spat van het doek of het papier af. Het maakt haar werk onvergetelijk. Reden te over voor een lezing over haar tegendraadse kunst en haar uitzonderlijke leven.
Armoede en tegenslag Bijna alle vrouwen die in de 19de eeuw kunstenaar werden kwamen uit een welvarende milieu, zoals Berthe Morisot, Mary Cassatt of Eva Conzalès. Een uitzondering was Suzanne Valadon, die in 1865 ter wereld kwam als dochter van een ongehuwde naaister. Zij groeide op in armoedige omstandigheden. Na allerlei baantjes, mocht zij vanaf 1880 optreden als circusacrobate: haar grote droom was uitgekomen. Helaas maakte een een val uit de trapeze een abrupt einde aan deze prille carrière.
Schildersmodel In deze tijd woonde zij met haar moeder in de rue de Tourlaque in Montmartre. De stap om geld teverdienen als model voor de schilders die hier woonden, lag voor de hand. In 1883 stond zij model voor Puvis de Chavannes en August Renoir. Ook haar buurman Henry de Toulouse Lautrec poseerde zij verschillende keren.
Zelf tekenen In deze tijd begon zij zelf te tekenen en te schilderen. Een zelfportret uit 1883 is haar eerst gedateerde werk. In hetzelfde jaar kreeg zij een kind. Wie de vader was, is onbekend, maar de Spaanse kunstenaar-architect Miguel Utrillo erkende de kleine Maurice die vanaf dat moment zijn achternaam kreeg. Later zou Maurice Utrillo wereldberoemd wordt als schilder van stadgezichten in Montmartre. Omstreeks 1890 ontstond een vriendschap van Suzanne met Edgar Degas. Hij bewonderde haar werk. Hij moedigde haar aan om in 1894 werk in te zenden voor de salon van de Société Nationale des Beaux-Arts.
Huwelijk In 1896 trouwde Suzanne de hoofdboekhouder van de firma Bel et Sainbénat. Het paar verdeelde de tijd tussen het atelier in de rue Cortot in Montmartre en een landhuis in Pierrefitte, nabij Saint-Denis. Haar nieuwe welvaart maakte het voor Suzanne mogelijk zich volledig op haar schilderkunst te storttne en bleef niet zonder succes. Zo werd haar werk verkocht door de kunstenhandel Le Barc de Boutteville (47 rue Le Peletier) en wat later door Ambroise Vollard.
Bohemiènne in hart en ziel In 1909 ontmoette van Valadon de 21 jaar jongere schilder André Utter (1886-1948), een vriend van haar zoon Maurice. Zo besloot haar ‘burgerlijke’, zorgeloze leven met Paul Mousis vaarwel te zegen om vervolgens met Utter samen te gaan wonen. Hij had een grote stimulerende invloed op haar werk: Suzanne schilderde steeds zelfbewuster met meer lef. In de jaar tien en twintig van de 20ste eeuw wordt haar werk steeds geliefder. Zij stelt met succes tentoon op de Salons des Indépendants, bij Berthe Weil en in gerenommeerde galerie Bernheim-Jeune.
Robuust werk
Als iets het werk van Suzanne Valadon karakteriseert is het de stevige, zelfs robuuste kracht waarmee zij de lijnen van haar composities opzet. De lijnen stralen kracht en energie uit en lijken één rake beweging op het papier of doek gezet te zijn. Zij schildert (zelf)portretten, stillevens, naakten, stadgezichten en landschappen. De meest bijzondere zijn huiselijke scènes van moeders die hun dochter helpen bij het nemen van een bad. Heel anders dan de zichzelf poedelende dames in het werk van Degas. Meer huiselijk en behorende tot het leven van alle dag. In veel schilderij ook reminiscenties en citaten van de klassiek schilderkunst, zoals het arcadische landschap of van de odalisken van Titiaan, Ingres of de Olympia van Manet. Een voorbeeld is de Blauwe kamer (Chambre Bleu) van Valadon waar een wat plompe vrouw in een groen gestreepte pyjamabroek en roze hemdje met een sigaret tussen de lippen geklemd op een sofa ligt. De erotiek van Manet heeft plaats gemaakt voor een vrouw van alledag. De voorstelling schuurt met ons beeld van de verleidelijke odalisken, maar blijft daardoor geëtst op ons netvlies. Het maakt Valadon een uitzonderlijke kunstenaar.